Duszności u dzieci

Dla każdego rodzica ważne jest zapewnienie  bezpieczeństwa swojemu dziecku. Niestety nie zawsze jest to prostym zadaniem.  Dlatego dziś przyjrzymy się kwestii duszności u dzieci, które spędza sen z powiek niejednemu rodzicowi. Jakie są jej możliwe przyczyny i co robić, kiedy się pojawią? Jaki lekarz jest nam w stanie pomóc, kiedy zmagamy się z tym problemem?

Skąd się biorą duszności u dzieci?

Na samym wstępie zastanówmy się, czym w ogóle są duszności u dzieci. Duszność jest subiektywnym uczuciem trudności związanej z zaczerpnięciem oddechu i jego wypuszczeniem. Duszność u dziecka ma różne objawy.  Jednak najczęściej obejmują one wszelkie, szeroko rozumiane problemy z oddychaniem i trudność z zaciągnięciem powietrza do płuc.  Nie należy tego lekceważyć, ponieważ brak możliwości złapania oddechu może prowadzić do poważnych konsekwencji.

Scharakteryzowanie tego, czym w ogóle jest duszność, nie stwarza zbyt wielu problemów. Jednak warto mieć na uwadze, że ta dolegliwość pojawia się pod wieloma postaciami, których rozpoznanie wymaga już specjalistycznej wiedzy. Jaki rodzaj duszności może dotknąć nasze dziecko? Są to przede wszystkim:

  • duszność przewlekła – to rodzaj problemów z oddychaniem, które trwają dłuższy czas. Duszność przewlekła występuje zazwyczaj dłużej niż miesiąc i niestety wiąże się z najpoważniejszymi jednostkami chorobowymi, takimi jak nowotwory czy problemy z układem krążenia;
  • duszność ostra – jak wskazuje sama nazwa, ten rodzaj duszności charakteryzuje się szybkim atakiem. Najczęściej występuje, jeśli zmagamy się z astmą oskrzelową, może zostać jednak wywołana przez czynnik mechaniczny, taki jak dostanie się do dróg oddechowych przedmiotu, który zablokuje ich drożność;
  • duszność wysiłkowa –ten rodzaj problemów z oddychaniem nasila się, kiedy podejmujemy jakiś wysiłek fizyczny. Im większe problemy, tym mniejszy wysiłek jest wymagany w celu wystąpienia napadu duszności;
  • duszność spoczynkowa –w ten sposób określamy problemy z oddychaniem, które przydarzają nam się bez żadnego wysiłku fizycznego;
  • duszność wydechowa – pojawiają się przy niej problemy z pozbyciem się powietrza z płuc;
  • duszność wdechowa –przeciwnie do poprzedniego przypadku, problemy z oddychaniem są dla nas najbardziej uciążliwe, jeśli bierzemy wdech [1].

Napady duszności u dziecka najczęściej oznaczają problemy z układem oddechowym i mogą wskazywać na takie jednostki chorobowe jak alergia czy astma oskrzelowa. Nie jest to jednak takie oczywiste, ponieważ czasami kłopoty z oddychaniem wynikają z zupełnie innych przyczyn, z których można wyróżnić zwłaszcza wszelkie problemy z układem krążenia, cukrzycą lub nawet nowotworem. Wszystkich czynników, które mogą wpłynąć na wystąpienie duszności u dziecka, jest bardzo wiele. Oto  najpopularniejsze z nich:

  • astma oskrzelowa,
  • nadczynność lub niedoczynność tarczycy,
  • mechaniczne zablokowanie dróg oddechowych, takie jak dostanie się do nich niepożądanego obiektu, wpływającego na ich drożność,
  • anemia,
  • zła kondycja psychiczna – duszności mogą wywołać ataki paniki, stany lękowe czy depresja,
  • wrodzone wady anatomiczne,
  • zaburzenia metabolizmu, takie jak choćby cukrzyca,
  • nowotwory,
  • infekcje dróg oddechowych [1][2][3].

Czy można zapobiec dusznościom zanim się pojawią?

Czynników wywołujących u dziecka napady duszności jest bardzo dużo i często są zupełnie ze sobą niepowiązane. Musimy je mieć na szczególnej uwadze przyglądając się  kwestii zapobiegania napadom duszności. To czy będziemy w stanie im zapobiegać zamiast leczyć, wiąże się z przyczyną pojawiania się objawów.

Najprościej wygląda sprawa zapobiegania dusznościom, jeśli przyczyną ich pojawiania się jest reakcja alergiczna. W sytuacji, kiedy nasze dziecko traci oddech przy kontakcie ze zwierzęciem domowym lub źle reaguje na kurz, konieczne będzie wyeliminowanie czynników, które sprzyjają pojawieniu się duszności, czyli w tym wypadku alergenów. Pomocne będą także wszelkiego rodzaju oczyszczacze powietrza, klimatyzatory czy wentylacja mechaniczna pomieszczeń – pozwoli to na stały dostęp dziecka do jak najlepszego jakościowo powietrza, w którym nie znajdziemy tak dużej liczby zanieczyszczeń i potencjalnych alergenów.

Jeśli jednak przyczyna pojawiania się napadów duszności jest inna, musimy być gotowi na to, że nasze dziecko czeka specjalistyczne leczenie. Najlepiej jest więc wybrać się do lekarza, który podpowie nam, jak dalej postępować z procesem leczenia pociechy. W celu zdiagnozowania przyczyny duszności u dziecka nasz maluch może zostać skierowany do kardiologa, alergologa czy pulmonologa, którzy pomogą nam rozpoznać problem. Podstawowym badaniem odnośnie działania układu oddechowego jest spirometria, czyli badanie pojemności i przepustowości płuc. Wraz z odpowiednim wywiadem lekarskim to badanie może stanowić podstawę do rozpoznania problemu, z jakim mierzy się nasze dziecko.

Napady duszności u dziecka – co należy robić?

Postępowanie w przypadku wystąpienia duszności u dzieci pod pewnym względem jest podobne do zapobiegania ich wystąpieniu, mianowicie kluczowym aspektem pierwszej pomocy, kiedy pojawiają się duszności, jest stwierdzenie ich przyczyny. Zupełną podstawą jest sprawdzenie, czy układ oddechowy dziecka nie został zablokowany mechanicznie. Kreatywność dzieci czasem nie zna granic – maluch mógł uznać za dobry pomysł wzięcie do buzi jakiegoś małego przedmiotu lub po prostu mógł zakrztusić się jedzeniem. To skrajnie niebezpieczna sytuacja, jednak nie powinniśmy panikować, tylko spokojnie przystąpić do czynności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy. Jak to zrobić prawidłowo?

Naszym podstawowym zadaniem w takiej sytuacji jest przywrócenie drożności układu oddechowego dziecka poprzez sprowokowanie zablokowanego w nich przedmiotu do wypadnięcia. W tym celu najmniejsze dzieci należy ułożyć głową w dół i wykonać kilka uderzeń w przestrzeń między łopatkami. Jeśli to okaże się nieskuteczne, pomocny będzie rękoczyn Heimlicha, czyli intensywne i gwałtowne uciśnięcie nadbrzusza. Jeśli ciało obce widoczne jest w jamie ustnej, możemy podjąć próbę jego wydobycia. Pod żadnym pozorem nie należy poszukiwać na ślepo palcem ciała obcego w drogach oddechowych dziecka! Możemy tym doprowadzić do wprowadzenia ciała obcego jeszcze głębiej w drogi oddechowe i pogorszyć całą sytuację.

Co jednak, jeśli wykluczyliśmy już możliwość zablokowania dróg oddechowych u dziecka ciałem obcym, natomiast ono w dalszym ciągu zmaga się z dusznością? Bardzo dużo zależy tutaj od przyczyn takiego stanu rzeczy – w przypadku astmy oskrzelowej najbardziej skuteczne mogą okazać się leki rozkurczające oskrzela. Pamiętajmy także o tym, że nie ma potrzeby obawiać się wezwania pogotowia, nawet do z pozoru błahego przypadku. Brak odpowiedniej wiedzy medycznej i interwencji w wypadku duszności może nieść za sobą poważne konsekwencje i w żadnym razie nie powinno się tego lekceważyć. W najcięższych przypadkach konieczne może być podłączenie dziecka do butli z tlenem lub nawet aparatu oddechowego, natomiast w takich sytuacjach bardzo liczy się czas. Nie zwlekajmy więc i szybko postawmy na profesjonalną i specjalistyczną pomoc [1].

Duszności u niemowlaka – jak postępować?

Poświęćmy jeszcze parę słów kwestii walki z dusznością u najmłodszych z nas, czyli u niemowlaków. Zasadniczo nie różni się ona aż tak bardzo od przeciwdziałania poważnym skutkom duszności u osób starszych. Jednak ze względu na niewielkie i szczególnie wrażliwe organizmy niemowląt, najlepiej jest jak najszybciej wezwać pogotowie, by uniknąć najczarniejszych scenariuszy. Wezwanie specjalistycznej pomocy medycznej jest także absolutnie wymagane, jeśli skóra niemowlęcia zmieniła kolor na ciemniejszy, widać wyraźne problemy z zaczerpnięciem powietrza i wysiłek oddechowy.

Jeśli chodzi o mechaniczne zablokowanie dróg oddechowych, chociażby poprzez dostanie się do nich ciała obcego, najlepszym wyjściem jest omawiane wcześniej uderzenie kilka razy w przestrzeń między łopatkami. Absolutnie jednak nie jest polecany rękoczyn Heimlicha – wynika to z tego, że niemowlaki nie mają odpowiednio rozwiniętych narządów wewnętrznych, aby bezpiecznie mógł zostać wywarty aż tak duży ucisk na przeponę [1].

Lek. Dariusz Iwanow
Dariusz Iwanon

Ukończył studia na kierunku lekarskim na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku. Staż specjalizacyjny z zakresu chorób wewnętrznych odbył w Klinice Alergologii i Chorób Wewnętrznych w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym w Białymstoku oraz na Oddziale Pulmonologii, Alergologii i Onkologii Pulmonologicznej w Szpitalu Przemienienia Pańskiego w Poznaniu. Obecnie w trakcie specjalizacji z zakresu Medycyny Rodzinnej. W trakcie studiów wyniki jego prac naukowych były prezentowane na konferencjach YRLS w Paryżu oraz EvidenceLive Conference na Uniwersytecie Oksfordzkim.  Entuzjasta zaangażowany w rozwój i wdrażanie nowych technologii w medycynie, szczególnie tych wykorzystujących algorytmy sztucznej inteligencji.


Źródła:
[1] Chodurek K., Duszność – przyczyny, diagnostyka, postępowanie i dylematy ratownika medycznego, Kraków, 2016.
[2] Poloński L., Hudzik B., Diagnostyka duszności spowodowanej chorobami układu krążenia, Folia Cardiologica Experta, 2013.
[3] Pietras T., Panek M., Witusik A.,  Wujcik R., Szemraj J., Górski P., Kuna P., Analiza zależności pomiędzy lękiem, depresją i nasileniem duszności a ciężkością przebiegu astmy oskrzelowej, Post Dermatol Alergol 2010; XXVII.