Profesjonalne urządzenia do kontroli astmy - czym możemy sobie pomóc?

U dziecka chorego na astmę kluczowe jest monitorowanie przebiegu choroby. Dzięki temu lekarz może ustalić dalszy plan leczenia, w tym właściwe dawkowanie leków, a pacjent może uniknąć zaostrzeń. Rozwój technologii również sprzyja poprawnemu monitorowaniu i kontrolowaniu astmy. Z pewnością pomocnych może być kilka urządzeń.

Pikflometr

Pikflometr to niewielkie urządzenie medyczne, które pozwala wykryć zwężenie dróg oddechowych poprzez dokonanie pomiaru szczytowego przepływu wydechowego.

Najczęściej występuje w postaci krótkiej plastikowej rurki zakończonej z jednej strony ustnikiem, która posiada widoczną skalę i czerwoną wskazówkę. Kiedy zaopatrzymy się w takie urządzenie, warto przez przynajmniej pierwsze dwa tygodnie dokonywać systematycznych pomiarów. Najlepiej dwa razy dziennie, rano i wieczorem, przed przyjęciem leków. Kluczowe jest również prowadzenie dziennika takich pomiarów. Po upływie wspomnianych dwóch tygodni należy wyliczyć średnią wartość, która będzie wartością bazową dla konkretnego pacjenta. Po tym czasie można wykorzystywać pikflometr do codziennej kontroli przebiegu astmy, dokonując pomiaru wartości szczytowego przepływu wydechowego (PEF). Pamiętajmy, że prawidłowa dobowa zmienność parametru PEF powinna być mniejsza niż 13%. Jeśli tak jest oznacza to, że przebieg astmy u dziecka jest dobrze kontrolowany.

Jak wygląda sam proces pomiaru?

Wystarczy zaczerpnąć głęboki wdech, objąć ustnik szczelnie ustami, zacisnąć na nim zęby i z całej siły dmuchnąć w urządzenie. Czerwony wskaźnik powinien przesunąć się na skali, dzięki czemu będziemy w stanie odczytać i zapisać wynik. Próbę nauczenia prawidłowej techniki pomiaru można podjąć już w przypadku 5-latków.

Na rynku poza urządzeniami analogowymi dostępne są również elektroniczne pikflometry, które nie mają skali i czerwonego wskaźnika, a wyświetlają wartość PEF na wyświetlaczu po wykonaniu pomiaru.

Do obniżenia wartości PEF niekiedy może dochodzić nawet na 2-3 dni przed zaostrzeniem astmy.

Pulsoksymetr

Pulsoksymetr to niewielkie, elektroniczne urządzenie medyczne służące do pomiaru wysycenia krwi tlenem, czyli saturacji (SpO2). Aparat umożliwia również pomiar tętna. Pomiaru dokonuje się poprzez założenie pulsoksymetru na palec pacjenta. W przebiegu zaostrzeń astmy, gdy dochodzi do skurczu oskrzeli i ograniczenia skutecznej wymiany gazowej, może dochodzić do spadku saturacji, czyli zmniejszenia ilości tlenu łączącego się z krwinkami czerwonymi w procesie wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych. Jeśli zwężone oskrzela przepuszczają mniej powietrza bogatego w tlen do pęcherzyków płucnych, to saturacja spada. U zdrowej osoby powinna ona osiągać wartości w przedziałach 95-98%. W przypadku osób doświadczających duszności, w przebiegu różnych chorób układu oddechowego, wartości saturacji mogą spadać poniżej 95%, co powinno wzbudzić naszą czujność i skłonić do konsultacji z lekarzem. Wartości poniżej 90% stanowią już bowiem wskazanie do tlenorerapii i jeśli pomimo zastosowania optymalnych dawek leków zalecanych przez lekarza nie udało nam się uzyskać poprawy tego parametru, to niezwłocznie powinniśmy wezwać pomoc.

W trakcie wykonywania pomiarów warto również pamiętać o dobraniu odpowiedniego rozmiaru urządzenia do palca dziecka, które będzie korzystało z danego pulsoksymetru. Istotne jest również, aby pomiar był wykonywany na ciepłych palcach z paznokciami pozbawionymi lakieru. Kolorowe lakiery, czy pomiar wykonany bezpośrednio po powrocie z zimnego otoczenia może sztucznie zaniżyć wynik i niepotrzebnie wzbudzić nasz niepokój.

Domowy stetoskop

Domowy stetoskop to najnowsze i najbardziej kompleksowe z rozwiązań w opiece nad pacjentami z astmą, które może być stosowane już u najmłodszych dzieci. Urządzenie mieści się w dłoni, po jednej stronie ma membranę, a po drugiej ekran. Pozbawione jest przewodu, który znamy ze standardowego stetoskopu. Zamiast niego do stetoskopu można podłączyć słuchawki z mini jackiem. Stetoskop współpracuje z dedykowaną aplikacją. Korzystając z domowego stetoskopu badanie przeprowadzamy w podobny sposób jak analogowym. Wystarczy przyłożyć go do klatki piersiowej w miejscach wskazanych w aplikacji. Dzięki niemu w obiektywny sposób można zmierzyć pojawienie się w oskrzelach nieprawidłowych dźwięków, w tym świstów i furczeń występujących podczas skurczu oskrzeli i nadchodzącego zaostrzenia astmy.

Należy pamiętać, że pojedyncze, ciche świsty mogą występować u pacjentów z astmą nawet na 2-3 dni przed pojawieniem się dolegliwości związanych z zaostrzeniem astmy. Takie świsty mogą nie być słyszalne bezpośrednio przez pacjentów, ani przez ich bliskich, a osoby bez wiedzy medycznej i doświadczenia klinicznego mogą nie być w stanie ich usłyszeć z pomocą zwykłego stetoskopu dostępnego w aptece. W takiej sytuacji pomocny może okazać się domowy stetoskop.

Domowy stetoskop jest wyposażony w membranę, odpowiednio czuły sensor i algorytmy sztucznej inteligencji. Dzięki temu może dokonać automatycznej analizy dźwięków osłuchowych wykrytych podczas badania. Użytkownik musi jedynie przykładać urządzenie w miejscach sugerowanych przez aplikację, głęboko oddychać w naturalnym tempie. Po przeprowadzeniu badania otrzymujemy wynik analizy w postaci informacji o występujących patologiach osłuchowych, albo o ich braku. Zastosowanie domowego stetoskopu pozwala w łatwy sposób:

• szybko zareagować na pojawiające się zmiany osłuchowe i zastosować leki przed wystąpieniem objawów zaostrzenia astmy,
• zweryfikować czy zastosowane leczenie doprowadziło do ustąpienia niepokojących zmian osłuchowych,
• rozróżnić zmiany osłuchowe pojawiające się najczęściej przy ataku astmy od tych występujących w przebiegu infekcji dróg oddechowych.

Dodatkowo urządzenie to zbiera informacje na temat parametrów życiowych pacjenta: częstotliwości oddechów, tętna, stosunku wdechu do wydechu. Wykrycie przez stetoskop świstów i/lub furczeń, przyspieszenia oddechu i tętna, może poprzedzać zaostrzenie astmy objawiające się wystąpieniem takich dolegliwości jak: napady kaszlu, duszność, uczucie ucisku w klatce piersiowej.

Po wykryciu przez stetoskop niepokojących zmian osłuchowych i/lub nieprawidłowości w parametrach życiowych powinniśmy skonsultować wyniki z lekarzem. Co więcej, możliwe jest przesłanie np. SMSem, emailem linka z nagraniem i analizą do lekarza w celu ustalenia dalszego postępowania terapeutycznego czy też wymaganej wizyty osobistej.

Spirometr

Spirometr jest urządzeniem zintegrowanym lub połączonym z komputerem, z którego wychodzi długa rurka zakończona ustnikiem. To właśnie w nią dmucha pacjent w trakcie badania. Przed przystąpieniem do pomiaru lekarz zakłada delikatny zacisk na skrzydełka nosa pacjenta, aby uniknąć przecieków powietrza tą drogą. Narzędzie to wykorzystuje się do pomiaru pojemności życiowej płuc oraz jej składowych, a także celem oceny natężonego wydechu. W efekcie przeprowadzenia badania spirometrycznego uzyskujemy między innymi takie parametry jak: nasilona pierwszo sekundowa objętość wydechowa (FEV1) i nasilona pojemność życiowa (FVC). Po podstawieniu powyżej wspomnianych do wzoru FEV1/FVC otrzymujemy wskaźnik Tiffenau, który pozwala lekarzowi ocenić, czy doszło do obturacji, czyli zwężenia dróg oddechowych.

Jeśli taka będzie diagnoza, następnym krokiem jest przeprowadzenie próby rozkurczowej z wykorzystaniem leku rozszerzającego oskrzela i odczekanie około 15-20 minut przed wykonaniem kolejnej spirometrii. W przypadku poprawy wartości FEV1 i/lub FVC o >12% i 200 ml mówimy o wyniku dodatnim, który może stanowić potwierdzenie choroby. Wynik ujemny natomiast ma dużą wartość wykluczającą chorobę, jeśli pacjent wcześniej nie był leczony glikokortykosteroidami.

Przeprowadzenie takiego badania wymaga jednak ścisłej współpracy pomiędzy pacjentem a lekarzem. Konieczna jest koordynacja czynności podejmowanych przez pacjenta oraz wykonywanie pogłębionych wdechów i wydechów w określonych momentach. Z tego względu spirometrię wykonuje się najczęściej u starszych dzieci od 7 roku życia. Decyzja o wykonaniu badania uzależniona jest od możliwości wykonywania poleceń lekarza przez dziecko, przez co granica wieku wykonania badania jest ustalana indywidualnie.

Spirometria nie jest jednak badaniem koniecznym do potwierdzenia astmy. Jest oczywiście przydatnym narzędziem do kontroli przebiegu choroby, natomiast same zgłaszane przez dziecko lub jego opiekunów dolegliwości charakterystyczne dla astmy są wystarczające dla postawienia diagnozy. Poprawa po zastosowaniu właściwego leczenia dodatkowo nas tylko upewnia.

Wszystkie powyżej wspomniane urządzenia stanowią niewątpliwą pomoc we właściwym monitorowaniu przebiegu astmy pozwalając odpowiednio modyfikować leczenie, tak, aby utrzymać je na możliwie najniższych lecz wciąż skutecznych dawkach. Kluczowy jest taki dobór rozwiązań pozwalających na skuteczną kontrolę choroby, aby osiągnąć dobrą współpracę z dzieckiem i dzięki temu maksymalnie zobiektywizować dokonywane pomiary.

Wymaga to indywidualnego podejścia i niekiedy przetestowania różnych urządzeń, ostatecznie dobierając to najbardziej komfortowe dla pacjenta.