Spirometria u dzieci – przygotowanie, przebieg badania, wyniki

Spirometria jest jednym z najbardziej powszechnych i miarodajnych badań układu oddechowego, jakie możemy wykonać w gabinetach lekarskich. Procedura wykonywana jest specjalnym urządzeniem, jakim jest spirometr, jest w pełni bezbolesna i może zostać wykonany zarówno przez osobę dorosłą, jak i dziecko. Dzisiaj skupimy się na aspekcie badań spirometrycznych dla najmłodszych. Jak wygląda spirometria u małych dzieci, dlaczego i kiedy się ją wykonuje, czy nasza pociecha poradzi sobie z badaniem oraz jak należy ją do niego przygotować? Odpowiedzi można znaleźć w poniższym artykule, więc zapraszamy do lektury.

Spirometria u dzieci – kiedy konieczne jest wykonanie tego badania?

Zanim przejdziemy do kwestii, jak wygląda spirometria u dzieci, powiedzmy najpierw parę słów na temat ogólnej specyfiki tego badania. Spirometria u dzieci, jak i u osób dorosłych, jest jednym z podstawowych badań, które może wykazać wszelkie nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu oddechowego. Można wykonać ją zupełnie profilaktycznie, jak i wtedy, kiedy podejrzewamy u siebie jakieś zmiany chorobowe. Spirometria pozwala nam skutecznie diagnozować takie jednostki chorobowe jak astma czy choćby obturacyjna choroba płuc ^[1], co samo w sobie mówi nam, jak bardzo potrzebna jest ta forma badań. W większości schorzeń układu oddechowego kluczem do ich wyleczenia lub zniwelowania objawów jest szybka i dokładna diagnoza, w której pomóc nam może właśnie spirometria.

Samo badanie spirometryczne zostało wprowadzone w 1846 roku podczas walki z nawracającą gruźlicą, skutecznie pomagając w zmniejszeniu zachorowań. Wtedy też powstały pierwsze spirometry i chociaż technologia medyczna poszła od tamtego czasu mocno do przodu, dzięki czemu na rynku obecnie można znaleźć różne rodzaje sprzętu do badań, ogólna zasada działania tego urządzenia pozostała identyczna, jak miało to miejsce dawniej. Niezależnie czy lekarz użyje spirometru turbinowego, ciśnieniowego czy termicznego, wynik badania pokaże nam między innymi dwie istotne informacje – wykaże objętość i pojemność naszych płuc, dodatkowo sprawdzając, czy przepływ powietrza na linii oskrzela-płuca jest prawidłowy.

Kiedy konieczna jest spirometria u małych dzieci?

Zasadniczo, tak jak było to wspomniane wcześniej, spirometria może być badaniem zupełnie profilaktycznym. Najczęściej decydują się na nią osoby dorosłe, zmagające się z nałogiem tytoniowym, który niesie za sobą ryzyko poważnych zmian w płucach. Warto mieć jednak świadomość, że na stan naszego układu oddechowego wyraźnie wpływa też jakość powietrza.

Pomijając kwestie profilaktyczne, spirometria u dzieci jest wykonywana najczęściej wtedy, kiedy u naszego dziecka podejrzewana jest astma oskrzelowa, jednakże lekarz rodzinny może zlecić to badanie także w innych przypadkach. Podstawą do wykonania spirometrii jest podejrzenie chociażby mukowiscydozy.

Jak wygląda spirometria u dzieci?

Badania spirometryczne u dzieci są nieco bardziej utrudnione, niż ma to miejsce w wypadku badań osób dorosłych. Wynika to z kilku czynników. Przede wszystkim do wykonania spirometrii konieczne jest wykonanie paru głębokich wdechów i wydechów, z czym małe dziecko może mieć problem. Czas wydechu podczas badania osoby dorosłej wynosi około sześciu sekund w celu uzyskania jak najbardziej miarodajnych wyników. Z racji faktu, że dzieci mają mniejszą objętość płuc niż człowiek dojrzały, tak długie wydychanie powietrza nie jest konieczne, jednakże trudnością dla naszej pociechy może być wykonywanie serii wdechów i wydechów.

Z tego powodu spirometria u dzieci wymaga odpowiedniej współpracy pomiędzy dzieckiem a lekarzem wykonującym badanie. O ile przeważnie nie jest to problematyczne w sytuacji, kiedy nasze dziecko znajduje się w przedziale wiekowym od mniej więcej siedmiu do dziesięciu lat, musimy wziąć pod uwagę, że młodsze dziecko będzie pod tym kątem bardziej wymagające. Nie oznacza to oczywiście, że spirometria u małych dzieci jest niemożliwa do wykonania, warto podejść jednak do tego na tyle delikatnie, by nasze dziecko nie zniechęciło się do wizyt w placówkach medycznych. Lekarz powinien w miarę możliwości objaśnić dziecku, na czym polega badanie, co będzie sprawdzał oraz czego dokładnie oczekuje od dziecka. Tylko to jest w stanie zapewnić, że nasza pociecha bezproblemowo zniesie proces badania ^[2]. 

W przypadku najmłodszych dzieci całkiem dobrze sprawdzają się interaktywne zabawy oddechowe, takie jak napełnianie powietrzem baloników. Dzięki takim zabiegom wzrasta szansa, że dziecko przejdzie przez badania bez oznak niezadowolenia.

Spirometria u dzieci – czy trzeba przygotować się do badania?

Spirometria u dzieci, jak i u osób dorosłych, jest zupełnie bezbolesnym i relatywnie prostym badaniem, do którego wykonania nie są konieczne specjalistyczne przygotowania, w dalszym ciągu jednak należy pamiętać o paru rzeczach. Przede wszystkim warto mieć świadomość, jakie są przeciwwskazania do badań spirometrycznych. Nie ma ich zbyt wiele, mimo to warto jest rzucić okiem na ich listę poniżej. Jeśli nasze dziecko cierpi na jakiekolwiek z wymienionych na niej dolegliwości, nie powinno wykonywać badania. W takiej sytuacji najlepiej jest zgłosić się do lekarza, który zlecił badanie, w celu ustalenia dalszego planu działania.

Główne przeciwwskazania do wykonania spirometrii, związane najczęściej z problemami z ciśnieniem, to:

• odwarstwienie siatkówki;
• tętniaki;
• krwioplucie o nieznanej przyczynie;
• odma opłucnowa;
• udar mózgu i poważne problemy kardiologiczne, takie jak zawał serca;
• podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowego;
• operacja lub zabieg okulistyczny wykonywany niedługo przed planowaną spirometrią ^[3].

Jak widać, niemal żaden punkt na tej liście nie jest problemem, z jakim często mogą zmagać się dzieci, jednak w dalszym ciągu warto je wyszczególnić. W przypadku najmłodszych głównym przeciwwskazaniem są zabiegi i operacje okulistyczne, takie jak choćby korekcja widzenia zbieżnego lub rozbieżnego. Jeśli nasze dziecko zmagało się z podobnym problemem, koniecznie poinformuj o tym lekarza przed zleceniem badań spirometrycznych.

Jeśli chodzi o kwestię samych przygotowań do spirometrii, to tak jak było nadmienione wcześniej, nie jest to skomplikowane badanie, wymagające od nas czy od naszych dzieci szczególnych zabiegów przygotowawczych. Warto jednak zwrócić uwagę, by nic nie zakłóciło normalnej pracy płuc dziecka przed badaniem. Zbyt duży wysiłek do około pół godziny przed spirometrią jest w stanie przyspieszyć czynności oddechowe i tym samym negatywnie wpłynąć na przebieg badania.

Nieprawidłowe wyniki spirometrii możemy otrzymać także wtedy, kiedy nie powstrzymamy się przed paleniem tytoniu do około czterech godzin przed badaniem. Z wiadomych względów ta uwaga nie dotyczy dzieci, warto jest mieć jednak tę świadomość, jeśli kiedyś my sami mielibyśmy wykonywać spirometrię. Ze względu na komfort badania nie zaleca się także spożywania obfitych posiłków ^[4].

Spirometria u dzieci – jakie są normy?

Spirometria u dzieci – normy w wypadku badania spirometrycznego i ich interpretacja nie są tak proste, jak sam przebieg badania. W celu lepszego zrozumienia, jak wyglądają normy spirometrii, konieczne jest pochylenie się nad kwestią badanych parametrów pracy naszych płuc.

Wyniki badań spirometrycznych składają się z krzywej przepływ-objętość, powstającej poprzez oznaczanie na wykresie zależności pomiędzy przepływem powietrza a jego faktyczną ilością, która dostaje się, a następnie wydostaje z naszych płuc. Spirometria jest w stanie pokazać nam także inne informacje związane z pracą naszego układu oddechowego, które na wyniku badania są określone jako PEF, FEV1 i FVC.

Co oznaczają te skróty?

• FEV1 – ten wskaźnik wyznacza objętość powietrza wydychaną przez pacjenta w trakcie pierwszej sekundy wydechu;
• FVC – określa maksymalną ilość powietrza, która może opuścić płuca pacjenta podczas wydechu;
• PEF – to najwyższy szczytowy przepływ powietrza, obserwowany u pacjenta podczas wydechu ^[5].

Kluczowym elementem, jaki wykaże nam analiza wyżej wymienionych wartości, jest wskaźnik Tiffeneau, czyli iloraz FEV1 i FVC. To proste działanie, które jesteśmy w stanie zrobić sami, kiedy my lub nasze dziecko otrzymamy wyniki badania. Z racji tego, że czynnik FEV1 pozwala nam określić ilość wydychanego powietrza przez pacjenta na samym początku badania, natomiast FVC pokazuje, ile powietrza opuszcza nasze płuca, jesteśmy w stanie wykazać, czy nasz przepływ powietrza w układzie oddechowym jest prawidłowy ^[6]. Jeśli po wykonaniu dzielenia współczynnika FEV1 przez FVC ukaże nam się wynik mniejszy niż 0,7, może to wskazywać na rozwijanie się astmy.

W tym miejscu warto zaznaczyć, że aby spirometria u dzieci i dorosłych była wykonana prawidłowo, konieczne są co najmniej trzy powtarzalne próby. Większość nowoczesnych spirometrów jest w stanie wskazać, czy wykonywana przez nas aktualnie próba będzie liczyła się prawidłowo i warto zwrócić na to szczególną uwagę. Właśnie dlatego procedura spirometrii wymaga odpowiedniego poziomu komunikacji pomiędzy lekarzem a pacjentem, gdyż jeśli zużyjemy nieco sił na nieudane próby, kolejne mogą wyjść przekłamane i badania trzeba będzie powtórzyć.

Normy wychodzące podczas badań mogą być przeróżne. Bardzo duże znaczenie ma wiek i wzrost naszego dziecka, nie bez znaczenia jest także płeć. Musimy pamiętać, że badania spirometryczne i ich prawidłowe wykonanie oraz interpretacja wyniku leżą po stronie lekarza i zawsze powinniśmy polegać na nim w tej kwestii. Samodzielna interpretacja wyników jest skomplikowanym zadaniem, do którego wykonania jest niezbędna specjalistyczna wiedza. Warto więc zaufać lekarzowi, gdyż prawidłowa interpretacja wyników badań jest kluczem do sprawnego i odpowiedniego sposobu leczenia, nie tylko w obliczu przeróżnych chorób płuc, których obecność może wykazać spirometria.